Afgelopen woensdag stond in het teken van turkoois, turkoois en turkoois, verteld door de onnavolgbare Achiel de Laet. Het inspireerde Tom Peters tot het schrijven van een verslag dat we graag met iedereen willen delen.

Boeiend om weer eens een voordracht zonder PowerPoint te krijgen! Achiel de Laet is al bijna een halve eeuw turkoois-liefhebber. Zijn enthousiaste verhalen hebben geen plaatjes nodig.

Achiel raakte in 1976 verliefd op turkoois toen hij tijdens een reis in contact kwam met Navaho ambachtslieden. Hij leerde het vak van hen, en heeft daarna in Europa velen leren slijpen en sieraden maken. Dat was in de tijd voordat bekende mijnen waren uitgeput en de prijzen explodeerden en voordat de markt werd overspoeld met Chinese imitaties. Hij kon dus een brede collectie en voorraad opbouwen van goed bekende herkomst en zo een expert van turkoois worden. Een representatief deel daarvan liet hij op de bijeenkomst zien.

Een paar bekende mijnen:

• Neyshabur: rond deze stad in Iran wordt al eeuwen mooie turkoois met goudgeel pyriet gewonnen.
• Sleeping Beauty (Arizona).
• Royston (Nevada): kwartsmatrix, dus hard. Veel kleuren, ook bruine vlekken. Open mijn, je mag zelf gaan zoeken en betaalt voor wat je vindt.
• Kingman (Arizona): lijkt op Royston.
• Morenzi (Arizona): uitgeput, dus duur: $100/ct
• Uit Hubei in China: goede kwaliteit maar uitgeput en peperduur.
• "Golden Hills" in Kazachstan: hiervan komt mooi lichtblauw materiaal dat bij Achiel ruw 2 euro/ct kost en geslepen 3 euro/ct.

Achiel schat dat inmiddels 98% van de turkoois die wordt aangeboden, imitaties zijn.

Turkoois kan droog verwerkt worden: dat is wel stoffig maar het is niet giftig, en dit scheelt in dure apparaten. Als je het wilt doorboren doe dat dan wel met waterkoeling want anders breken zowel het boortje als je steen.

Echte onbehandelde turkoois geeft bij (droog) zagen en slijpen een kenmerkende krijtachtige geur af; geimpregneerd materiaal en imitaties ruiken heel anders. Materiaal uit Neyshabur bevat veel pyriet en dat ruikt zwavelig. Turkoois bevat altijd wat pyriet, en bij zagen geeft dit vonkjes: dit is ook een echtheidskenmerk.

Helaas kon Achiel geen non-destructieve testen noemen om turkoois te determineren. Zijn tip: luister niet naar wat een handelaar beweert maar ga praten met degene die het ruwe materiaal heeft geslepen.

Turkoois is een fosfaat dat wordt gekleurd door koper en dus gevonden wordt in de omgeving van koperertsen. Het is altijd een dunne afzetting in een moedergesteente. Je moet het uitzagen en er is dus altijd veel slijpverlies, ook omdat het makkelijk breekt op een pitje van de matrix.

Turkoois wordt doorgaans behandeld om het te stabiliseren of zelfs bij te kleuren.

Krijtzacht materiaal wordt "verbeterd" door het met een hars en zelfs met kleurstof 7 tot 8 weken zachtjes te verhitten bij een druk van 8 atmosfeer.

De Sleeping Beauty mijn levert turkoois met donkere aders, en de Navahos versterken dat contrast door de steen te poetsen met zwarte schoensmeer bij 30C.

Achiels recept:
- Droog het ruwe materiaal een paar uur bij 50C tot 60C; bewaar het daarna in een desiccator (pot met gedroogde lucht).
- Maak een oplossing van aceton met de twee componenten van poly-urethaan, zodat dat in oplossing blijft.
- Week de turkoois hier een paar weken in; roer dagelijks.
- Laat het materiaal drogen.
De polyurethaan gaat vooral in de verontreinigingen en matrix zitten terwijl de turkoois zelf grotendeels onaangetast blijft. Het stabiliseert de matrix en reduceert de kans op breuk met 4/5.

Turkoois veroudert: bij dragen absorbeert het huidvet en verkleurt van blauw naar groen.

Achiels verjongingskuur:

- Leg de steen 3 tot 5 weken in ether in een afgesloten pot; dagelijks omroeren.

Er blijft een gele weerschijn, om die weg te halen:
- Leg de steen 2 tot max. 3 minuten in waterstof-peroxyde, en spoel daarna goed af.
De steen wordt dan weer blauwer en lichter.
Dit kan ook met gezette stenen: de chemicalien tasten het edelmetaal niet aan.

Achiel de Laet
e-mail: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Achiel heeft daarnaast een deel van de nieuwsbrief van turquoiseinamerica.com gedeeld. Hier wordt dieper op de prijs(ontwikkeling) van turkoois ingegegaan: Artikel